Jezioro Rakutowskie i związany z nim rezerwat jest ważną ostoją ptaków na Kujawach i w skali kraju. To płytkie eutroficzne jezioro o dnie porośniętym przez “łąki ramienicowe”. Tafla wody otoczona jest rozległym trzcinowiskiem.
W najbliższym sąsiedztwie Stacji znajdują się łąki zmiennowilgotne i łozowiska. Dalej na południu leży rezerwat leśny “Olszyny Rakutowskie”, zaś na północy mamy dolinę Wisły ze zbiorowiskami borowymi na wydmach.
Początki obrączkowania nad jeziorem sięgają wczesnych lat 90. XX w. Ważną rolę w polularyzacji miejsca odegrała na przełomie wieków grupa ornitologów z pobliskiego Włocławka. Obozy obrączkarskie były organizowane przez indywidualnych obrączkarzy, przy wsparciu Włocławskiego Centrum Edukacji Ekologicznej. Działano przeważnie w lipcu i sierpniu, chwytając siewkowce w pułapki tunelowe oraz ptaki wróblowe w sieci.
W roku 2007 tradycje te wznowili miłośnicy ptaków z Sekcji Ornitologicznej Koła Przyrodników Studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego i tu zaczyna się właściwa historia naszej Stacji. Początkowo obóz zlokalizowany był na północnym brzegu jeziora, w miejscowości Krzewent. W latach 2007-2009 chwytano ptaki od lipca do maksymalnie września, stosując zarówno pułapki tunelowe jak i sieci ornitologiczne. Rok 2010 był przełomowy, ze względu na wysoki stan wody zrezygnowaliśmy z pułapek tunelowych, skupiając się na badaniu przelotu ptaków wróblowych przy użyciu stałej liczby sieci, w stałym okresie czasu. Był to pierwszy “pełny” sezon, obejmujący okres od połowy lipca aż do końca października, a więc większość jesiennego przelotu ptaków. W 2013 roku zaszła kolejna ważna zmiana – obóz przeniósł się na zachodni brzeg jeziora i jest teraz zlokalizowany pomiędzy wsiami Dębniaki i Rakutowo. Liczba i układ sieci zostały zachowane.
Nasza metodyka obejmuje obecnie monitoring przelotu ptaków wróblowych przy użyciu 31 sieci o oczku 16 mm, z czego 8 umieszczonych jest w gęstym trzcinowisku, 22 w łozowisku przy obozie, a 1 na granicy tych siedlisk. Odłowy są prowadzone zazwyczaj w okresie 20 lipca – 1 listopada. Badamy dynamikę liczby chwytanych osobników w poszczególnych sezonach z uwzględnieniem różnic międzysezonowych. Zbieramy i analizujemy dane o ptakach z obcymi obrączkami (wiadomości obce) oraz o tych zaobrączkowanych przez nas, stwierdzonych gdzie indziej (wiadomości powrotne) lub ponownie na naszej stacji (retrapy). Interesują nas takie zagadnienia, jak: wpływ suszy na liczby chwytanych ptaków trzcinowych, wpływ anomalii pogodowych w okresie lęgowym i okresie migracji ma wyniki jesiennych odłowów, fenomen ptaków z wysokim stopniem otłuszczenia na śródlądziu, czy fenologia pierzeń. Poza obrączkowaniem, od sezonu 2013 wykonujemy regularne liczenia żurawi na ich jeziornym noclegowisku, od 2016 prowadzimy zeszyt obserwacji faunistycznych, a od 2018 codziennie monitorujemy liczebność kilku wybranych gatunków szponiastych, gęsi i kulika wielkiego.
Stację cechuje duża różnorodność gatunkowa. W trakcie sezonu łapiemy ponad 70 gatunków ptaków, z czego 55 to gatunki chwytane regularnie. Posiadamy szczególne bogactwo ptaków trzcinowych, na przykład z rodzaju Acrocephalus, łącznie z wodniczką, najrzadszym migrującym ptakiem wróblowym Europy, gatunkiem zagrożonym w skali globalnej. Regularnie odławiamy komplet krajowych gatunków pokrzewek, z jarzębatką włącznie. Z rzadziej chwytanych gatunków trafiają się też podróżniczek, dziwonia, lelek, bączek, kropiatka, a nawet takie perełki, jak świstunka żółtawa czy dubelt. Stacja znajduje się na otwartej przestrzeni, więc istnieją dogodne warunki do obserwowania ptaków na niebie. W pobliżu obozu można podziwiać bieliki, rybołowy, kuliki, majestatyczne stada żurawi, a późną jesienią gęsi, po zmroku z kolei polujące uszatki błotne i zwyczajne.
Stacja Obrączkowania Ptaków “Rakutowskie” formalnie prowadzona jest przez Sekcję Ornitologiczną Koła Przyrodników Studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego, a organizacją i pracami obozu kieruje zespół tworzony przez grupę studentów i absolwentów tej uczelni. Obozujemy na terenie będącym pod opieką Gostynińsko – Włocławskiego Parku Krajobrazowego. Nocujemy tradycyjnie, jak na warunki obozowe przystało – w namiotach. Do dyspozycji jest kuchnia polowa (gotujemy głównie na ognisku, ewentualnie na kuchence gazowej). Kąpiemy się w Rakutówce (ok. 300m od obozu) lub jez. Lubiechowskim (ok. 3km), w obozie jest ręczna pompa, którą można pobierać wodę do mycia. Mamy panel solarny wraz z akumulatorem, więc istnieje możliwość doładowania telefonów. W okresie chłodnym główny namiot ogrzewamy piecykiem. Naszą tradycją są wieczorne ogniska, przy pięknym, niemal nieskażonym sztucznym światłem niebie. Przyjeżdżają do nas ludzie z całej Polski i zza granicy, a my jesteśmy otwarci na każdego, kto chciałby się czegoś dowiedzieć o ptakach, albo po prostu kocha przyrodę i aktywny wypoczynek.
